蒙古文课文 4. Даваа Самбуу Хоёр (达瓦和桑布两个人)

2023/08/07

Даваа Самбуу Хоёр 1

←注释开关

Даваа, Самбуу ах дүү хоёр, нэг өдөр нагацдаа母系亲属[在+反] очих болов要[过去完成]. Эцэг父亲 эх母亲 нь энэ хоёрыг мориор яв гэсэн боловч, Даваа Самбуу хоёр морь барьж ирэхгийг хүлээж чадахгүй, явган徒步 явъя гэж яарав急忙[过去完成]. Нагацынх нь гэр нь тийм хол биш тул, аав ээж нь тэр хоёрыг явган явган явуулав.

Даваа Самбуу хоёр нэг зам наадаж явж их удсангүй нагацынхаа гэрт хүрээд иржээ. Нагац нар нь хоёр зээгээ外甥[-гээ反身] үзээд их баярлаад аав ээж ба гэрийнх нь байдлыг энэ тэр олон асуужээ. Ах дүү хоёр, аав ээжээс нагац аав ээжид явуулсан бэлгийг барьж, аав ээжийнхээ өмнөөс амар мэндий нь мэдэв. Нагац нар нь хоёр зээгээ сайн дайлавдайла-[-в过去完成].

Үдийн хоолноос хойно Даваа Самбуу хоёр хэдэн үеийн нөхөртэйгөө нийлжнийлэх会合 ойр байгаа нуурт умбажумбах游泳 наадав. Хүүхэд наадаж байгаад мэдсэнгүйгээр нар шингэх渗入/落山 ойртожойртох接近 сая харьж нагацындаа ирэв. Даваа Самбуу хоёр яараад одоо гэртээ харина гэжээ. Нагац аав ээж хоёр нь: “Хүүхэд маань хоноод өглөө эрт яв! Одоо нар шингэж орой болж байна. Гэртээ гэгээтэй хүрч чадахгүй” гээд бас: “Харанхуй шөнө хэн мэдэж болно, хүүхэд маань айх магадгүй” гэв. Ах дүү хоёр, нэгт аав ээждээ харьж ирнэ гэж гарч ирсэн ба, хоёрт, маргааш сургуультай тул, боролжборлох坚持2 байгаад харихаар болжээ. Нагац аав ээж нь сандарчсандрах着急 хоёулд жимсхэн боовхон нэг боолт боож өгөөд: “Хоёр хүү маань эргээд нэг хоёр хоногоор аав ээжтэйгээ хамт ирээрэй!” гэж хэлээд хоёулыг явуулжээ. Даваа Самбуу хоёр нагац аав ээждээ салах ёс хийж: “Нагац аав ээж минь амархан сайн саатажсаатах耽搁/留 байгаарай, баяртай!” гэж хэлээд, гэр зүгээ түргэн迅速 түргэн алхаадалх跨步/步行 явжээ.

Энэ хоёр гарч ирэхэд хэдий нар шингэсэн боловч бас сайхан гэгээтэй байж байсан юм. Гэртээ хүрэх замын хагас болоодгүйгээр бүр харанхуй болов. Хэдий сар байхгүй боловч, тунгалаг сайхан шөнө бөгөөд тэнгэр дүүрэн од гялбалзаж зам сайхан танигдаж байна. Гагц үдшийн салхинд өвс мод шуугьж баахан аймаар байна. Самбуу баахан нас бага тул, хэсэг хэсэг хойш харж, ахыгаа хөтөлсөн гар нь улам улам чангарч байхыг ах нь мэдэв. Бараг хагас зам явсан тул, одоо буцъя гэвч тусгүй, хоёул алхмааалхам步子 түргэлээд явжээ. Даваа өөсөө бас их айж байвч дүүгийнхээ санааг хуурч, энэ тэр юм ярих буюу, дуу дуулж явж байв. Гэтэл гэнэт хойно нь нэг юм явж байх шиг эвгүй дуу гарахыг Даваа сонсоод, дүүдээ хэлсэнгүйгээр сэмээр хойшоо харж үзсэн нь, нэг нохой шиг амьтан хойноос нь дагаж явж байна. Сайн ажиглаад үзвэл, нохой гэтэл хоёр нүднийх нь гэрэл нь харанхуй шөнөд гэрэлтэж байна. “Чоно!” гэж мэдмэгц хамаг толгойн үс нь нэг нэгээр босож, дотор нь пал болоод явав. Дутаагаад гүйе гэтэл, гэр хол байх дээр лүү нь бас бага. Тэр ч байтугай айх маяг гаргаж дутаавал, тэр амьтан ноцож ирэх нь лав, ямар болсон ч айх маяг л гаргаж болохгүй гэж бодоод, дүүдээ сэмээр хэлж: “Дүү минь битгий ай! Манай хойноос нэг нохой дагаж явж байна. Айгаад гүйвэл биднийг тууна шуу, зүгээр үл мэдэг ч болж явах хэрэгтэй!” гэв. Дүү нь бүр их айж нэг ч дуугүй ахынхаа гарыг улам улам чанга атгаад, түргэн түргэн алхана. Даваа хэд алхаад хойшоо харж үзэж нилээн явжээ. Тэр чоно нэг харахад нэг бяцхан ойртож байх шиг. Анхандаа гагц нүд нь тодорхой үзэгдэж байсан нь, одоо бие нь бүр тодорхой үзэгдэж байх дээр, ангайсан ам нь хүртэл үзэгдэж байна. Даваагийн гартаа барьсан нь нэг боолт боовоос өөр юм үгүй, ойр хавьд мод чулуу шиг барих юм ч үгүй.

Гэнэт ухаан орж, боовныхоо боолтыг тайлж, хоёр хэсэг аваад замын хажууд хаяад нилээн явж байгаад хойшоо харж үзсэн нь, тэр чоно хаясан боовыг шиншиж байх шиг, идэж байх юм уу үгүй юм уу мэдсэнгүй. Удсангүй бас хойноос нь дагаад ирлээ. Ойртоод ирэхэд бас нэг хоёр хэсэг боов хаяж өгч яврээ. Иигэж байгаад боолттой боов ч гүйцэж, өнөө чоно ч их ойртож ирлээ. Одоо яах билээ байтал, дүү Самбуу нь хэлж: “Ахаа, хэрэв чоно бол, шөнө галаас айна гэж өвөг аав ээж хэлж байсан, над нэг хайрцаг чүдэнз байна, май” гэж хэлээд нэг хайрцаг чүдэнз гаргаад өгч. Даваа их баярлаад чоно ойртож ирэхэд нэг чүдэнз үрч ноцоогоод өөдөөс нь хаяж. Тэхлээр өнөө чоно бяцхан хойш ухарч зогсож. Ингэсээр байтал нохойн дуу сонсогдож ирсэнд хоёул нилээн зүрхшиж3 иржээ. Удсангүй гэрийнх нь гэрэл нь үзэгдэж ирж, өнөө чоно ч айлаас ойртож ирсэнд бас бяцхан зайтай болжээ. Хоёул дөнгөж гэрийнхээ ойр хүрч ирээд хамаг тэнхээгээр нохойгоо дуудаж, тэгээд үүд руугаа гүйв. Өнөө чоно ч олон нохойг үзээд хойшоо эргээд дутаажээ.

Даваа Самбуу хоёр үүдэндээ хүрч ирэхтэй хамт, аав ээж нь тосож гарч ирээд: “Хүүхэд минь яав? Замдаа айв уу? Яагаад орой болов?” гэж асуусанд, хоёул нэг ч үг хэлж чадахгүй болов. Гэртээ ороод үзэхлээр ах дүү хоёрын нүүр нь цаас шиг цагаан болж үг ярьж чадахгүй их удав. Ээж нь: “Хоёр хүү минь замдаа юунаас айв? Яагаад ийм орой болов” гэж асуусанд Даваа сая ухаан орж, замдаа чонотой уулзсанаа хэлжээ.

词汇表

ажигда 〔动〕 观察,留心(ажих的被动态)
ай 〔动〕害怕
аймаар 可怕的
алхам 步,步子
ам 嘴,口
амар 安宁的,简单的
амархан 简单的,平安的
ангай 〔动〕打开
анх(ан) 〔名〕起初
асуу 〔动〕 问
атга 〔动〕握住
байгаа байх 之形动词进行时,是
байдал 情况
байтугай 不仅;愿是那样
бараг 几乎
битгий
боо 〔动〕扎,捆,卷
боов 点心
боолт 缠裹用品
борло 〔动〕坚持
бөгөөд 和,跟,并且
бэлэг 礼物
бяцхан 小的;幼小的
гагц 单独地
гал
гарга 〔动〕拿出、提出,гарах 的使动态
гүй 〔动〕跑
гүйц 〔动〕完成
гэгээ 〔名・形〕光亮
гэрэл 〔名〕光
гэрэлт 〔动〕照耀、发光
гэтэл 〔连〕然而
гялбалз 〔动〕гялбах 的多次体;闪闪发光
дага 〔动〕跟随,
дөнгө 〔动〕勉强完成、勉强对付
дутаа 〔动〕逃跑
дуул 〔动〕唱,唱歌
дүүрэн 〔形〕充满的,丰满的
ёс 〔名〕规律;传统,惯例,习俗;礼节,典礼;
жимс 〔名〕水果
зай 〔名〕空,空子,空地,空间
зогсо 〔动〕站立;停留,停止
зүгээр 没事儿的,没啥的
зүрхши 〔动〕胆怯,畏惧
зээ 〔名〕外甥
ийм 〔代〕这样、这么
ингэ 〔动〕这么做
л 表示“仅仅”的助词
лав 〔副〕确实,肯定
май “这儿”(给人东西的时候说)
маяг 〔名〕模样,样式
мэдэгч 〔名〕知情者
мэдэмгц 当知道时
нагац 母系亲属
нар 太阳
нийл 〔动〕符合,联合,团结
нилээн 〔形〕相当…的,颇…的;不少的,很多的;
нохой
ноц 〔动〕咬,扑;着火,燃烧
нуур
нүд 眼睛
од(н) 星星
ойр 近的,附近的
ойрт 〔动〕接近,靠近;亲近
өвөг 〔名〕祖
өнөө 正是那个,就是那个
өөд 〔副〕向…,往…(均指向高处)
өөр 〔形〕不同的
руу 向…,朝…方向
саат 〔动〕〈敬〉居留,生活
сал 〔动〕分开,分散
сандар 〔动〕慌张;急忙,着急
сая 刚才
сонсогд 〔动〕被听
сэмээр 静静地,悄悄地,秘密地,偷偷地
тайл 〔动〕解,解开;②脱,脱衣
танигд 〔动〕被认出
тийм 这么
тос 〔动〕迎上去;接受,接住;
тус 利益
туу 〔动〕驱赶
түргэл 〔动〕变快,加快,加速
тэнгэр 天,天空
тэнхээ 力量,气力,本事
тэхлээр 因此,所以,这样以来
уд 〔动〕耽搁
улам 更,更加
умба 〔动〕游泳
ухаан 〔名〕意识;才智
ухар 〔动〕后退
үе 时代;代,辈
үзэгд 被看见
үл 不,没有
үр 〔动〕撒,散,倒
үс 毛发
хавь 附近,四周
хаз 〔动〕咬,嚼
хажуу 两边(的),旁边(的)
хайрцаг 小匣,小盒
хар
харанхуй 黑暗,昏暗
хая 〔动〕抛,投,扔
хоног 〔名〕一昼夜,一天
хоёул 俩,两个一起
хөтөл 〔动〕牵行,率领
хуур 〔动〕诓骗,欺骗
хэрэв 假如,如果,要是
хэрэг 事情,事务
хэсэг 部分;有时,某些时候
чад 〔动〕会,能
чанга 严的、强烈的
чихэр
чоно
чулуу(н) 石头
чүдэнз 火柴
шиг 如同…似的,好像
шингэ 〔动〕落,下山
шинш 〔动〕闻,嗅
шууги 〔动〕吵闹
эв 友谊,和好;一致
эргээд 转头之后
яа 〔动〕如何做
яар 〔动〕急忙
явган 徒步的
ярь 〔动〕说,谈话

汉语翻译


  1. Austin, W. M., Hangin, J. G., & Onon, P. M. (1964). Mongol Reader↩︎

  2. 根据现在的正字法,борлох 的并列副动词应该是 борлож,文中的 боролж 是旧写法或者印刷错误。 ↩︎

  3. 词典中意思为“胆怯,畏惧”,但原书词汇表里却写着是“受鼓励(be encouraged)”的意思。疑似将"зоригших/зоригжих"误写为了"зүрхших"。 ↩︎