蒙古语语法（西里尔）
2.2 句类句式
2.2.1 句类
从述语的类型看，它或者是说明主语是什么东西，或者叙述它的行为，或者是描写它的性质。说明主语是什么的叫做判断句，叙述主语的行为的叫做叙述句，描写主语性质的叫做描写句。
2.2.1.1 判断句
一般由名词构成，所以也叫名词句。它的语气的不同由语气词来表示，式、情态等意义由助动词、情态词表示。
-
Энэ чинь шинэ хэвлэсэн Монгол хэлний зүй магадгүй.
这大概是新出版的蒙古语语法
Чиний хэлж байх чинь өөр асуудал шүү.
你说的是另外的问题
Чиний гартаа барьж байх чинь ямар бичиг юм?
你手里拿的那是什么书呀？
Тэр хүний нэр нь хэн билээ Буян билүү Баян билүү ?
那一位的名字叫什么来？是宝音？还是巴音呢？
Миний дүү сурагч байсан нь одоо ажилчин болжээ.
我弟弟原来是学生，现在是工人
Тэр өдрийн ирсэн чинь чиний ах байх аа ?
那天来的大概是你的哥哥
Түүний хамгийн унших дуртай нь уран зохиолын ном байлгүй даа.
他最爱读的一定是文学书籍
2.2.1.2 叙述句
一般由动词构成，所以也叫动词句。动词本身有叙述式、祈使式以及时间、人称等变化。如果叙述句动词是形动词，那么在它后边可以接加助动词构成复合时及比较复杂的语法变化 (参见助动词)。动词的变化后边还可以接加语气词。 摹拟词作谓语的可以看作是叙述句的一种。
-
Бид одоо гадаад хэл сурч байна.
我们现在正在学外语
Хүмүүс нааш цааш гүйж байсан билээ.
人们在来回跑来着
Одоо бид хөдөө явах гэж байна.
我们正准备下乡
Замдаа сайн сайхан яваарай. 一路平安！
Чамайг яваад иртэл бид энд хүлээж байя.
我们等到你回来
Бид үйлдвэрлэлийн үүргээ заавал давуулан биелүүлнэ.
我们一定要超额完成生产任务！
Маргаашаас эхлээд шинэ ажилд орно доо.
从明天开始着手新的工作啦
Намирсан туг нь улс улс. 红旗飘飘
Галын гэрэл дулс дулс. 烈火熊熊
2.2.1.3 描写句
一般由形容词构成，所以也叫形容词句。它的语气、式、情态由语气词、助动词、情态词来表示。
-
Энэ хавийн уул усны үзэмж тун сайхан.
这一带山水的景色太好了
Тэр морины гүйх нь хурдан байна даа.
那个马跑得快呀
Буян нөхөр дуу хөгжимд авьяастай юм.
博音同志在音乐方面有擅长
Энэ оройн тоглолт их сайхан болжээ.
今晚的演出很好
Би үзэхэд энэ нь тэрнээсээ сайн магадгүй.
依我看, 这个也许比那个好
2.2.2 句式
根据说话人的态度和说话的目的，句子又可以分为陈述句、疑问句、祈使句、感叹句。
2.2.2.1 陈述句
陈述句是陈述一件事情。包括肯定句和否定句。陈述句的句末语调是平的 (或下降)，书面上用句号表示。
陈述句的句式 (情态句型) 是：
1) 静词 (名词、形容词、形动词) 或 静词＋陈述语气词 \陈述式助动词 \部分情态词 6
2) 动词陈述式 或 动词陈述式＋陈述语气词
-
Энэ орчим тэд их яаруу (байна).
最近他们很忙
Өчигдөр орой бид тоглолт үзсэн (үзжээ).
昨晚我们看了演出
Бид одоо англи хэл сурч байна.
我们现在学英语
Энэ чинь манай айлын адуу биш (шүү).
这不是我们村子的马匹
Онцын чухал учиргүй бол энэ өдөр очих хэрэггүй.
没有特殊必要今天不必去了吧
Үгүй, өөр учир байх учраас энэ өдөр харихгүй бол болохгүй.
不，因为有别的事今天不回去不行
Намайг очиход тэд ирээд байжээ.
我去时他们已经来了
Энэ хэргийг түүнээс сонссон бололтой.
这个事情大概是从他听到的
Бид маргааш өглөө эртхэн мордох хэрэгтэй.
我们明早需要早出发
2.2.2.2 疑问句
疑问句是询问一件事情，或表示怀疑。疑问句的句末语调升高，或疑问代词 (在特殊疑问句里) 的语调提高。反问句的句末用降升调。书面上用问号表示。
疑问句的句式大致与陈述句相同。一般多一个语气词，或以疑问代词代替有关的词。
-
1 Энэ орчим та их яаруу юу (байна уу)?
最近您很忙吗？
2 Өчигдөр орой та тоглолт үзсэн үү? (үзжээ үү ?)
昨晚您看了演出吗？
3 Тэр харагдаж байх чинь танай айлын адуу юу?
那是你们村子的马匹吗？
4 Чамайг очиход тэд ирээд байв уу?
你去的时候他们来了吗？
5 Энэ хэргийг түүнээс сонссон гэж үү?
这个事情是从他听说的吗？
6 Бид маргааш эртхэн мордох хэрэгтэй юу?
我们明天需要早出发吗？
7 Энэ хэргийг та сонссон уу үгүй юу?
这个事情您听到没有？
8 Хэнд энэ үүргийг тушааж өгөх вэ?
这个任务交给谁呢？
9 Та нар англи хэл сурч байна уу?
你们在学英语吗？
10 Намайг бас оч гэнэ ? 让我也去？
11 Би тантай учраад яаж баярлахгүй байж чадах бэ?
我见到您怎能不高兴呢？
疑问句的格式，大致有以下几种：
1) 在陈述句的句末加一个疑问语气词构成。回答时或肯定述语，或否定述语。如对 1 例的回答，或者是 яаруу ，或者是 яаруугүй (也可以简略为 үгүй )。对 2 例的回答，或者是 үзсэн (үзжээ) ，或者是 үзсэнгүй (也可以简略为 үгүй )。
2) 陈述句的结构中的某一成分是疑问代词。回答时要针对疑问代词所指的事物回答。对 хэн (8 例) 应回答一个人名。如对 хаа хэзээ 应回答一个地点、时间等。
3) 有的疑问句，问的人指出了两种可能性 7，回答时一般选择其中一种作为回答，如对 7，或答 сонссон, 或答 үгүй
4) 对于判断句的答复 (例 3）一般用语气词 мөн, биш 即可。
5) 有时疑问句是由陈述句改变语调构成，回答时用肯定或否定语气即可。如肯定用 тийм, 否定用 үгүй
作为简略回答，除了带有疑问代词的疑问 (特殊疑问句) 以外，都可以用肯定或否定语气词 (мөн биш тийм үгүй )。
有的疑问句，只是采用疑问句形式，并不要求回答。
2.2.2.3 祈使句
祈使句是要求一件事情，或表示祝愿、希望、忧虑等。祈使句的句末语调下降。书面上一般用句号。语气较强的用感叹号。祈使句的否定形式用语气词 бүү битгий 以及 болохгүй, үл болно 等形式。有时可以用疑问形式委婉地表示祈使 的意义。
祈使句的句式是：
1) 形动词以及静词＋祈使式助动词 (болов уу, болтугай, болоосой 等)
2) 动词祈使式
-
Та нар хурдан явцгаа. 你们快走！
Энд чинь удаан зогсох газар биш хурдан гар.
这儿不是久站的地方，快出去！
Хүүгийн өвчин хурдхан сайн болоосой.
祈望孩子的病快快痊愈！
Тэр номуудаас чинь би нэгийг авъя.
从那些书里边我要一本吧
Даруйхан хариу чимээ ирүүлэх болов уу.
请很快给予复信
Урт насалж удаан жаргах болтугай!
祝愿长寿幸福！
Миний хүү морио алдуузай!
我的儿子不会把马丢失吧！
Тамхи татаж үл болно. 禁止吸烟
Энэ гэрт хэн ч орж болохгүй. 这屋子谁也不许进
Та нар бүү (битгий) үймээд бай. 你们不要吵！
Та манд нэг үлгэр хэлж өгөхгүй юу ?
您给我们讲个故事好不好？
Хоёр цаг ажиллачихлаа одоо бага амрахгүй юу?
工作两个小时了，不休息一下吗？
2.2.2.4 感叹句
感叹句表示强烈的感情。句末语调下降，书面上用感叹号表示。感叹句的常用句式是陈述句与特殊疑问句的混合。这就是：陈述句句末加上特殊疑问语气词，再把疑问代词加在所要强调的词前边。
此外，祈使句、疑问句、陈述句，如果用强烈的感情来说时也可以变为感叹句。感叹句中强调的重点说得特别重。常常使用感叹词和呼语等。
-
Ха яасан сайхан хэлж байх вэ!
哈, 说得多么好呀！
Хэдий өндөр мод бэ энэ яаж ургасан бэ!
多高的树呀！怎么生长的呀！
Ямар (хэдий) муухай өдөр вэ! 天气真不好！
Энэ юмыг хэдий сайхан хийсэн бэ!
这个东西作得多好呀！
Аштай сайн боллоо доо. 这回好了！
Энэ хэргийг би насандаа мартахгүй!
这个事情我一辈子也忘不了！
Хүүе номын дэлгүүрт арвин шинэ ном ирж гэнэ шүү!
嘿，听说书店里来了很多新书！
Тэр хүн явбал явмайч чамд ямар хамаа байх юм
他走就走呗，和你有什么关系?!
Маргааш би бас явбал аа (тэгвэл хэдий сайн юм бэ! )
明天我也去多好！(那样该多好！)
Нөхөд өө бид ажлаа түргэн дуусгая.
同志们，我们快把工作干完吧！
Уухай яг таарч байна. 唉！对极了！
【本章参见原著阅读】