蒙古语语法（西里尔）

ашиг 利益 —ашигтай 有利的

ач 恩惠 —ачтай 有恩惠的

эв 和睦 —эвтэй 和睦的

эрдэм 学识 —эрдэмтэй 有学问的

зүрх 心脏 —зүрхтэй 大胆的

шим 营养 —шимтэй 有营养的

зориг 勇敢, 志气 —зоригтой 有意志的

болгоомж 谨慎—болгоомжтой 谨慎的

ухаан 理智 —ухаантай 有理智的

сайн 好——сайтай 好的

гайхамшиг 奇迹—гайхамшигтай 奇妙的

аймшиг 恐惧——аймшигтай 恐惧的

сонирхол 兴趣 —сонирхолтой 有兴趣的

чадал 能力 —чадалтай 有能力的

сэжиглэл 怀疑——сэжиглэлтэй 可疑的

гэртэхи 家里的

ууландахи 山里的

Хөх хотодохи 呼和浩特的

Бээжиндэхи 北京的

гартахи 手里的

зүрхэндэхи 心里的

гэдсэндэхи 肚子里的

сэтгэлдэхи 心中的

бичиг зохиолдохи 书籍中的

мах 肉——махсаг 好吃肉的

цай 茶——цайсаг 好喝茶的

архи 酒——архисаг 爱喝酒的

тамхи 烟——тамхисаг 好抽烟的

нөхөр 友——нөхөрсөг 友谊的

төрөл 亲族——төрөлсөг 相亲近的

ижил 处熟的——ижилсэг 相惯的

хань 朋友——ханьсаг 好交友的

элэг 肝——элэгсэг 亲切的

найр 友情——найрсаг 友好的

морь 马——морьсог 爱骑马的

мах 肉——махлаг 丰满的

тос 油——тослог 含油的

ус 水——услаг 水分多的

үс 毛——үслэг 多毛的

эвэр 犄角——эвэрлэг 角质的

давс 盐——давслаг 咸的

чулуу 石头——чулуулаг 多石的

хөрөнгө 资金——хөрөнгөлөг 有资金的

сүр 威风——сүрлэг 有威风的

эв 和睦——эвлэг 合适的

баян 富——баялаг 富饶的

бөх 坚固——бөхлөг 坚固的

хурц 锋利——хурцлаг 机灵的

ядуу 贫——ядуулаг 贫穷的

чинээ 能力, 财力——чинээлэг 殷实的

нарийн 细的——нарийлаг 精细的

бүдүүн 粗——бүдүүлэг 粗糙的

саарал 白青毛色——саарагч 白青毛色的 (骒马)【сааралтгүй 灰毛色的 (马的毛色)】

шарга 淡栗毛色——шаргачин 淡黄乳白色的 (母马毛色)

бор 铁青毛色——борогч 青灰毛色的 (骒马）

хуа(хоо) 黄栗毛色——ухаагч 土黄色的 (母牛)，栗毛色的 (骒马)

цагаан 白色的——цагаагч(ин) 白色 (指雌性动物的毛色)

хар 黑色的——харагч 黑的 (母畜毛色)

цохо 斑点的 (牝牛牝马毛色)—цохогч 有斑点的, 花点的 (母牛)

эрээн 色彩斑斓——эрээгч 花斑的 (母牛)

ажил 工作——ажилч (хүн) 勤劳的 (人）

нам 党——намч (чанар) 党性, 党的

гол 中心——голч 公正的

үнэн 真实——үнэнч 诚实的

хот 家——хоточ (нохой) 看家的 (狗）

могой 蛇——могойч (бүргэд,хулгана) 捕蛇的 (鹰, 鼠)

мах 肉——махчин (шувуу) 食肉的 (鸟) 以肉为食的

архи 酒——архинцар 爱喝酒的

мах 肉——маханцар 肉墩子 (名词)

мах 肉——махангар 肌肉发达的

ам 嘴——аманцар 饶舌的, 多嘴的

амь 自己——аминцар 自私的，аминч 自私的; 自私者利己主义者

хүүхэн 姑娘——хүүхэмсэг 少女性格的

их 大——ихмсэг 庄重的、自大的

эрхэм 尊贵的——эрхэмсэг 尊敬的、骄横的

хөнгөн 轻——хөнгөмсөг 谦虚的、轻率的

гоё 美丽的——гоёмсог 漂亮的

элэг 肝脏, 心怀——элэгсэг 亲切的, 亲热的

торго 缎子—— торгомсог 象缎子一样的, 丝质的

гурав 三 ——гурвалжин 三角形

дөрөв 四 ——дөрвөлжин 四角形

сайн 好 ——сайхан 美丽的

хүү 儿子——хүүхэн 女儿

цагаан 白——цагаавар 清白的, 诚实的, 磊落的

хар 黑——харанхуй 黑暗的

шар 黄——шаранхуй 微黄的

дээр 上——дээрэнгүй 高傲的

өвгөн 老头—өвөгжөөр,өвөгжөөл 年老的，显老的

эмгэн 老太婆—эмэгжээр,эмэгжээл 象老太婆的, 年近老境的

ас 直——асвар 直爽的

цөөн 少——цөөвөр 稀少的

цөөн 少——цөөнхи 少数的

их 大——ихэнх 多数的、大部分

нус 鼻涕——нусанхай 常流鼻涕的

ер(йө) 平常——ерөнхий 总的

ер 平常——ерөмдөг 平凡的、普通的

эе 和气——эелдэг 和蔼的

нарийн 细的——нарийвч 详细情节

бүдүүн 粗——бүдүүвч 简略的，粗线条的

заль 诡计——зальхай 奸诈的

муу 不好——муухай 不好看的

өнгө 颜色——өнгөц 表面的、浅色的

хамар 鼻——хамрадай 大鼻子 (鼻夹)

амь 生命——амьд 活的

зур-画 (зурах)——зурмал 画的

нэхэ-织——нэхмэл 织的

сийлэ-雕刻; 削——сийлмэл 雕刻的

бич-写——бичмэл 写的

дара-印——дармал 印的, 印刷品

зохио-作——зохиомол 人为的

буд-染——будмал 染的

сонго-选——сонгмол 选的

тарь-种——таримал 种植的; 农作物

тогто-固定——тогтмол 固定的, 定期的, 习惯的

хатаа-晒——хатаамал 干的

ург-生长——ургамал 生长着的; 植物

халда-粘着, 侵犯, 传染—халдашгүй 不可侵犯的; 不传染的

марта-忘——марташгүй мартагдашгүй 不能忘的，难忘的

эвдрэ-损坏, 瓦解——эвдэршгүй 牢不可破的

үнэлэ-估价——үнэлшгүй 不可估价的, 不可估量的

сала-分离——салашгүй 不可分离的, 紧密的

болзо-约定——болзошгүй 难以确定的; 说不定, 可能

үзэ-看——үзэшгүй 难看的, 看不下去的

хэлэ-说——хэлэшгүй 难说的, 说不出的

түрэ-侵占——түрэмгий 强横的

ич-害羞——ичимгий 好害羞的

ай-怕——аймхай 胆小的, 胆怯的

хэсэ-游逛——хэсэмхий 爱游逛的

гуй-请求——гуймхай=гуймтгай 爱请求的

ав-要——авамхай 贪婪的

ай-怕——аймтгай 胆小的 (=аймхай)

хий-做——хиймхий 好惹事的 (字典里没有)

уйла-哭——уйламтгай 爱哭的

буц-返——буцамтгай 好改口的

урв-翻——урвамтгай 反复无常的

натга-惊跳——натгамтгай 容易惊跳的

хөөрө-兴奋——хөөрөмтгий 易兴奋的

чад-会——чадамгай 能干的

дад-养成习惯——дадамгай 习惯的, 熟练的, 有经验的

сур-学——сурамгай 娴熟的

хэлэ-说——хэлэмгий 健谈的

хяна-审查——хянамгай 仔细慎重的

гар-出——гарамгай 杰出的, 特殊的

цэлмэ-晴朗——цэлмэг 晴朗的

бүрхэ-覆盖, 蒙上——бүрхэг 阴暗的

сийрэ-变稀落——сийрэг 稀疏的

бээрэ-受冻——бээрэг 怕冷的

баярха-夸耀财富——баярхаг 好夸耀财富的

ноёрхо-统治, 摆官架子——ноёрхог 强权的, 摆官架子的

оморхо-傲慢, 自高自大——оморхог 高傲的

ихэрхэ-自大——ихэрхэг 自高自大的

эрэлхэ-逞勇——эрэлхэг 勇敢的

идэрхэ-逞强——идэрхэг 强壮的

хүчирхэ-强制, 强迫——хүчирхэг 强大的

зочирхо-讲礼貌, 客气——зочирхог 讲客气的, 拘礼节的

мэдэрхэ-假充知道——мэдэрхэг 自夸的，不懂装懂的

усархаг 多水的，含水多的

өвсэрхөг 草茂盛的, 草状的, 草本的

үүлэрхэг 多云的,

элсэрхэг 多沙的，像沙似的

модорхог 多树木的

навчирхаг 叶子茂盛的

бээрэ-受冻——бээрүү 怕冷的

тойро-绕——тойруу 绕远的

яар-忙——яаруу 急忙的

дара-压——даруу 谦虚的

хөлдө-冻——хөлдүү 封冻的, 结冰的

царца-凝——царцуу 凝结的

яда-累——ядуу 贫穷的

дута-缺——дутуу 缺少的

дава-超过——давуу 优势的, 更好些的

эндэ-看错, 误解——эндүү 误会的

эргэ-转——эргүү 糊涂的

согто-醉——согтуу 喝醉的

зөрө-违犯, 错开, 不一致——зөрүү 斜的, 差异, 固执的

барь-抓——бариу 衣服窄小的, 紧的, 挤的 (衣鞋等)

тавь-放——тавиу 宽阔的, 丰饶的, 宽松的

модорхуу 多树木的 =модорхог

ёсорхуу 客气的, 讲礼貌的

усархуу 多水的, 含水多的

тосорхуу 油脂多的

ихэрх-自大 (ихэрхэх)——ихэрхүү 自高自大的

хүүхэдэрхүү 孩子气的

балра-模糊——балархай 模糊的

бутра-分散——бутархай 分散的

хагар-破裂——хагархай 破裂的

илэрэ-显露——илэрхий 明显的

хэтрэ-超出——хэтэрхий 过分的

эвдрэ-损坏——эвдэрхий 破的

нэвтрэ-通, 穿透——нэвтэрхий 通的, 透彻的

сэтрэ-裂口——сэтэрхий 有裂口的, 有豁口的

шуна-贪求——шунахай 贪婪的

цамла-嫌少——цамлахай 贪得无厌的, 不知足的

тура-消瘦——туранхай 瘦的, 虚弱的

ура-撕破——уранхай 撕破的; 多嘴的, 藏不住话的

цооро-成破洞——цооронхой 有很多洞的, 漏洞百出的

эцэ-瘦——эцэнхий 瘦的

нооро-掉毛——нооронхой 破烂的, 褴褛的

уйл-哭——уйланхай 爱哭的

түлэ-烧——түлэнхий 被烧了的, 烧焦的

яда-无力量…; 疲乏——яданги 贫寒的

хата-变干——хатанхай 干枯的

элэ-用坏, 磨损——элэнхий 磨损的, 穿破的; 风化了的

зогсо-停——зогсонги 停顿的, 停滞的

сал-分离——саланхай 分开的, 单独的

согто-醉——согтонхой 沉醉的

наалда-粘——наалданхай 易粘的

тогто-固定——тогтонги 固定的, 稳定的; 停滞的, 停顿的

хичээ-用心——хичээнгүй 勤奋的, 慎重的

хураа-收——хураангуй 概括的

дэлгэр-展开——дэлгэрэнгүй 展开的, 宽广的, 广泛的

асра-照料——асрангуй 关心的, 仁爱的

энэр-发慈悲, 怜悯——энэрэнгүй 仁慈的

бадра-兴旺, 昂扬——бадрангуй 繁荣的, 兴旺的, 高昂的

боловсро-受教育, 成熟的——боловсронгуй 有学问的, 成熟的, 文明的

найда-指望, 依赖——найдангуй 好依赖的, 嫉妒的

баяс-喜悦——баясангуй 欢乐的, 乐观的, 兴奋的

хайрла-爱惜——хайрангуй 让人爱惜的, 惹人爱的 (＝ хайрлалтай)

дара-压——дарангуй 谦虚的

хоцро-落后——хоцронгуй 落后的

хоцрогд-落后——хоцрогдонгуй 落后的, 后滞的, 落伍的

хазай-歪斜——хазгай 歪斜的

унжий-下垂, 垂头丧气—унжгай 下垂的

хэлтий-倾斜——хэлтгий 倾斜的, 不完整的

хотой-凹下去——хотгор 中间凹下的

сондой-成单, 变孤独——сондгой 奇数的

сэртий-警觉地耸起, 竖起 (耳朵)——сэртгэр 警觉地耸起的, 竖起的

хазай-歪斜——хазгар 歪斜的

шовой-变尖头的——шовгор 圆锥形的, 尖头的; 尖顶的

бүлтий-隆起——бүлтгэр 凸起来, 突出的

бөгций-弯腰——бөгцгөр 驼背的

навхай-下垂, 缩短; 变低矮——навхгар 低矮的, 矮胖的, 扁平的

шолдой-变得尖瘦——шолдгор 瘦削的, 尖瘦的

тэний-伸直, 舒展——тэнигэр(=тэнэгэр) 伸展的

годой-(短尾巴) 翘起——годгор 翘起的 (秃尾等), 细而短的 (尾巴, 辫子等)

гүдий-凸起——гүдгэр 凸起的, 鼓起的

гозой-竖起, 撅起—гозойлдон (=гозгор) 竖起的

ярвай-裂口, 撇嘴 —ярвайлдан (=ярвагар) 裂口的, 咧嘴的

шувтай-变瘦, 成上宽下窄状 —шувтайлдан (=шувтгал) 消瘦的, 上宽下窄的

дүүр-满——дүүрэн 满的

догол-变瘸——доголон 瘸子

далбий-变斜扁——далбин 宽大而斜弯的, 斜扁的

далжий-偏斜——далжин 歪斜的，歪向一旁的

барда-矜夸, 骄傲, 自负——бардан 骄傲的, 狂妄的 (=бардам)

арвайж сарвайх 参差不齐——арван сарван 手扒脚蹬的

арвайх 伸开, 张开; 蓬乱, 散乱

сарвайх 伸展, 张开，用力

эрвийж сэрвийх 参差丫叉——эрвэн сэрвэн 丫丫叉叉的, 参差不齐的

эрвийх 竖起, 耸起, 崛起

сэрвийх 竖起, 向上突起, 崛起; 略痊愈, 恢复健康

бөгций-驼背, 弯腰; 蜷缩——бөгцөн бөгцөн 一躬一躬地

бөгтийх 弯腰, 曲背, 哈腰 бөгтгөр 驼背的，弯曲的，

хэлбий-倾斜——хэлбин хэлбин、хэлбэн хэлбэн 摇摇晃晃地

дайвах 摇荡, 摇曳, 摇晃, 振动

дайвайх 歪斜 дайвийх 变歪, 变外八字脚

хайван дайван 摇摇晃晃的

ама-小憩, 歇息 (амах)——амгалан 平安, 安宁, 幸福（名词)

баяс-喜悦——баясгалан 愉快，欢乐，快活 (名词)

урс-流——урсанги 流动的, 流体的

цад-饱—— (此词字典里没有)

өлс-饿——өлсгөлөн 饥饿的

унш-念——уншим 可以念的

үзэ-看——үзэм 可以看的

гайха-奇怪——гайхам 惊奇的

булаа-夺——булаам 夺取的

тата-拉——татам 吸引的

сонирхо-欣赏——сонирхом 可欣赏的

өнгий-俯瞰——өнгийм 向前倾斜的, 悬垂的

хуур-行骗——хуурмаг 虚伪的

холь-混合在一起, 掺上——холимог 混合的

ээдэ-发酵; 凝结——ээдмэг(=ээдэм) 凝乳, 乳酪 (名词)

зорь-奔向——зоримог 坚定的, 固执的

цочи-受惊, 吃惊——цочмог 意外的, 突然的; 急性的

сур-学——сурмаг 好学的, 熟练的

чад-会——чадмаг 能干的

хорло-伤害——хорлооч 好伤害的

уучла-原谅——уучлаач (=уучламтгай 宽恕的) 宽宏大量的

ухчла-挑剔; 再三思量——ухчлаач 好追问的, 吹毛求疵的

（18）аа ээ : 动词加 аа ээ 可构成与该动词具有相应特征的形容词。

бархира-喊, 咆啸——бархираа 好尖叫的, 好吼叫的

хашгар-叫喊——хашгараа 好叫喊的

ёргь-吹牛, 吹嘘——ёргио 好自夸的, 吹嘘的

онгиро-自夸, 自吹——онгироо 吹牛的, 狂妄的

хэвтэ-躺——хэвтээ 卧着的; 卧式的, 低矮的

бос-起来, 竖立——босоо 立起来的, 垂直的

урга-生长——ургаа 生长的

нурши-啰嗦——нуршаа 唠叨的, 废话连篇的 (нуршуу 唠叨的, 罗嗦的）

гунши-以鼻音说话, 发嘟嚷声——гуншаа 鼻音重的

сонго-选——сонгодог 精选的, 精华的; 典范的

өши-作对, 闹对立 —өшдөг 好作对的

【字典里有：өшит 好作对 (抬扛) 的; 爱记仇的】

өргө-举; 呈献——өргөдөг 夸张的⁵

хаза-咬——хаздаг 爱咬的, 有咬癖的

зуу-咬——зуудаг 爱咬人的

мөргө-顶撞⁶—–мөргөдөг 爱顶架的⁷

хяна-审查——хянуур 谨慎的⁸

гуйвалза-动摇⁹——гуйвалзуур 好动摇的¹⁰

хотолзох-一沉一沉¹¹——хотолзуур 一沉一沉的

гэдэлзэх-一上一下¹²——гэдэлзүүр¹³ 一上一下的

бамбалза-软物弹动¹⁴——бамбалзуур 软颤颤的¹⁵

анивалза-不住眨巴眼¹⁶——анивалзуур 好眨巴眼的¹⁷

нялгана-发黏¹⁸——нялгануур 发黏的¹⁹

хала-热——халуун 热的

хөгж-发展——хөгжүүн 发展的

өрнө-发达, 高涨——өрнүүн 高涨的, 旺盛的, 发达的

сэрэ-醒——сэрүүн 醒着的

агши-变短; 变浓, 变稠——агшуун 稠密的, 干的

хөши-变僵——хөшүүн 僵硬的

除上述由动词派生形容词的附加成分外，还有一些在少数词或个别词上见到的附加成分。

бай-存在——байнга 经常的

алжаа-[敬] 疲劳 ——алжаангуу 甚疲乏的, 疲惫不堪的

солжих 弯曲, 扭歪——солжир 不对称的, 不匀称的, 单独的

долий-斜视——должир 斜的, 斜眼的

тахий-弯卷——тахир 弯曲的, 残疾的

баа-大便——бааран 好大便的

шээ-小便——шээрэн 好小便的

буу-降——буурай 衰弱的

бол-成熟——боловсруун 成熟的, 文明的

ээ-晒, 烤 (ээх)——ээвэр 日射的, 日照的

гүйцэ-实现, 达到; 完结——гүйцэд 完整的, 充足的

ич-害羞——ичгүүр 羞耻, 耻辱, 害臊 (名词）ичихтэр 可耻的 (形)。